روزی که آن بزرگوار به سراغ بحث‌های قرآنی رفت، پژوهش در علوم قرآنی، تفسیر و تلاش در آستان قرآن، نه تنها نام نمی‌آورد، آوازه را می‌زدود.
حجت‌الاسلام «محمدعلی مهدوی‌راد»، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در پردیس قم، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، اظهار کرد: سخن گفتن از آیت‌الله محمدهادی معرفت، سخن گفتن از متفکری بزرگ، قرآن‌شناسی سترگ و مردی است که سالیان درازی در «سایه‌سار وحی الهی» روزگار گذراند. در واقع سخن از دانش و بزرگداشت علم و فرهیختگی و فرازنگی است.
وی افزود: پاسداشت آیت‌الله معرفت، پاسداشت حریم قرآن‌پژوهان و همه کسانی است که راه آگاهی، بینش و دانش را پیش ساخته‌اند. آیت‌الله معرفت، دانش‌آموخته حوزه‌های علمیه کربلا و نجف بود و سالیانی در محضر استادان آن دو شهر بزرگ زانو زد و از دانش آنان بهره برد، تا به جایگاه والای اجتهاد دست یافت.
نویسنده کتاب «آفاق تفسیر» در تحلیل ابعاد شخصیتی آیت‌الله معرفت به روحیه زمان‌شناسی وی اشاره و اظهار کرد: زمان‌شناسی؛ یعنی نیازهای روزگار را دریافتن، چگونگی‌ها و گرایش‌های مخاطب را فهم کردن و آنگاه قلم گرفتن، همت ورزیدن و با بیان، بنان نوشتن است. نویسنده و محقق چون زمان و نیازهای آن‌را شناخت «کتاب نمی‌نویسد که کتابی نوشته باشد»، بلکه می‌نویسد تا آنچه را که می‌گذرد به چالش کشد.
وی خاطرنشان کرد: حضرت آیت‌الله سبحانی درباره آیت‌الله معرفت گفته‌اند: «از ممیزات ایشان این است که کتاب را برای کتاب نمی‌نویسد که کتابی نوشته باشد. خیلی‌ها وقت دارند یک کتابی بنویسند، یک اثری از خود باقی بگذارند، نمی‌گوییم بد است، اما خیلی حسن ندارد، اما این شیوه در ایشان هست که خلأها را پر کند، در علوم قرآنی خلأی در کتب شیعه بوده».
حجت‌الاسلام مهدوی‌راد افزود: آیت‌الله سبحانی بیان کردند که این خلأ بوده و نبوده (یعنی در ضمن تفسیرها بوده و مستقل نبوده) علوم قرآنی را شیعه در داخل تفسیر نوشته؛ یعنی در ضمن تفسیر و گاه در مقدمات تفسیر آورده‌اند. در شیعه یک کتاب مستقل درعلوم قرآنی نبود، این خلأ را الحمدالله آیت‌الله معرفت پر کرد.
نویسنده کتاب «تدوین الحدیث عند الشیعة الامامیة» تصریح کرد: حقا چنین است، هنگامی که التمهید با نثر استوار، تتبع شایسته، دریافت قوی، نقل و تحلیل اندیشه‌ها و دیدگاه‌های چهره نمود و میدان‌داری کرد، محور پژوهش‌های بعدی شد و این یکی از آثار و برکات زمان‌شناسی آیت‌الله معرفت بود.
وی با بیان این‌که یکی از ویژگی‌های بارز آیت‌الله معرفت اخلاص وی بود، اظهار کرد: روزی که آن بزرگوار به سراغ بحث‌های قرآنی رفت، پژوهش در علوم قرآنی، تفسیر و تلاش در آستان قرآن نه تنها نام نمی‌آورد و نان به چنگ نمی‌نهاد، که آوازه را می‌زدود. قصه پر غصه تعطیلی درس تفسیر آیت‌الله العظمی سیدابوالقاسم خویی تحت فشار فقه‌مداران و اصول‌گرایان از نیازهای جامعه بی‌خبر در خاطره‌ها مانده است.
وی با بیان این‌که آیت‌الله معرفت در چنین حال و هوایی و با توجه، تأمل و آگاهی از پیامدهای آن به بحث‌های قرآنی پرداخت، گفت: ایشان در واقع خودسازی را تا مرز خودسوزی پیش برد. آنان وی را می‌شناختند، تردیدی نداشتند که او به‌لحاظ فقهی از اقران خود هیچ کم نداشت و میدان مرجعیت برای او کاملا گشوده بود، اما او گام ننهاد.
وی تصریح کرد: آیت‌الله معرفت در زندگی‌نامه خود‌نوشت خویش، به این حقیقت اشاره کرده است. این حقیقت تلخ، خلأ پژوهش‌های قرآنی با نگاه شیعی، نیازمند جانی شعله‌ور، پیراسته از جذبه‌ها و کشش‌های دنیوی، نام‌آوری و آوازه‌گری‌های به ظاهر نیک بود و آیت‌الله معرفت همه این مسائل را بر خود هموار کرد.
وی به خاطره‌ای از آیت‌الله معرفت اشاره، و اظهار کرد: در سال‌هایی که بحث مرجعیت داغ شده بود، روزی برخی از همشهری‌های ایشان در کربلا و کشور‌های حاشیه خلیج فارس به همراه چند تن از طلاب فاضل به منزل ایشان آمدند و اصرار کردند که رساله عملیه منتشر کند و گفتند ما هزینه‌ها را می‌پردازیم و شما از شهریه طلاب هم نگران نباشید. از آنجا که انکار و تن زدن ایشان فایده‌ای نکرد، به آن فضلا گفتند که اکنون من در حوزه‌ای وارد بحث شده‌ام و تحقیق می‌کنم که احساس می‌کنم میدان خالی است و باید از ساحت قدس قرآن دفاع کنم.
وی خاطرنشان کرد: آیت‌الله معرفت به آنان گفتند: احساسم این است که اگر قلم را بر زمین بگذاریم، در این حد و حدود کسی نیست که قلم را بردارد، اگر هست، بنده حاضرم این کار را بکنم، اما میدان مرجعیت خالی نیست، رساله بسیار است و مؤمنان هم به راحتی مرجع تقلید خود را پیدا می‌کنند و هیچ مشکلی ندارند. آن فضلا نیز تأیید کردند و دیگران حاضر در جلسه هم دیگر چیزی نگفتند.
وی با اشاره به این‌که آیت‌الله معرفت با درک درست از نیاز جامعه شیعی به پژوهش‌های قرآنی روی‌آورد، تصریح کرد: ایشان با «اخلاص» و «پیراسته جانی» که به او مجال می‌داد تا فارغ از شرایط نامطلوب فضای جامعه، به آنچه روا و شایسته و بایسته بود، بپردازد. وی در این راه گام برداشت و آثاری جاودان پدید آورد.
وی در ادامه با بیان این‌که ویژگی دیگر آیت‌الله معرفت جستجوگری و نستوهی بود، خاطرنشان کرد: آن بزرگوار یکسره تلاش، جوشش و کوشش بود، زندگی او یکسره فراگیری و فرادهی بود. وی هماره می‌اندیشید، در می‌یافت، یافته‌ها را به محکم می‌زد، عیارسنجی می‌کرد و نشر می‌داد و با این همه هرگز بر آنچه که از پس سالیان پژوهش و تأمل و در نگریستن یافته بود تعصب نمی‌ورزید.
